🕌شکوه قاجاری در قلب تهران؛ مسجد و مدرسه سپهسالار
✨ مقدمه
در قلب تاریخی تهران، بنایی می‌درخشد که تلفیقی از ایمان، علم و هنر ایرانی است؛ مسجد و مدرسه سپهسالار. این مجموعه باشکوه نه‌تنها نماد معماری قاجار بلکه یادگار همت مردانی است که شکوه اسلام را با هنر ایرانی درآمیختند. گنبدهای فیروزه‌ای، مناره‌های سربرافراشته و ایوان‌های پرنقش، روایتگر شکوهی هستند که گذر زمان نیز از درخشش آن نکاسته است. بازدید از مسجد و مدرسه سپهسالار، سفری است به ژرفای تاریخ، فرهنگ و زیبایی اصیل ایرانی.
🏛️ :
مسجد و مدرسه سپهسالار تهران از بزرگ‌ترین و زیباترین بناهای مذهبی ایران در دوران قاجار است. این مجموعه به دستور میرزا حسین‌خان سپهسالار، صدراعظم ناصرالدین‌شاه، در حدود سال ۱۲۹۶ هجری قمری احداث شد. موقعیت آن در مجاورت مجلس شورای ملی سابق و میدان بهارستان، اهمیت تاریخی و فرهنگی ویژه‌ای به بنا بخشیده است. معماری مجموعه، آمیزه‌ای از هنر ایرانی، اسلامی و اروپایی است که در جزئیات آجرکاری‌ها، کاشی‌کاری‌ها و کتیبه‌های خطی جلوه‌ای چشم‌نواز یافته است. مسجد دارای هشت مناره و گنبدی عظیم است که هماهنگی آن‌ها نمونه‌ای منحصربه‌فرد از تعادل در طراحی معماری مذهبی محسوب می‌شود. امروزه این بنا با مرمت و احیای علمی، همچنان یکی از شاخص‌ترین نمونه‌های معماری مذهبی تهران است و جایگاهی ویژه در میان آثار ملی کشور دارد.
🌿
مسجد و مدرسه سپهسالار، یادگاری از دوران پرشکوه قاجار، یکی از درخشان‌ترین آثار تاریخی و مذهبی تهران به شمار می‌آید. بنای این مسجد توسط میرزا حسین‌خان سپهسالار، یکی از سیاست‌مداران روشن‌فکر آن دوران، آغاز شد و پس از او توسط برادرش میرزا حسن‌خان ادامه یافت. هدف از ساخت این مجموعه، ایجاد مرکزی برای آموزش علوم دینی و برگزاری مراسم مذهبی بود؛ بدین ترتیب مسجد و مدرسه در کنار هم شکل گرفتند تا پیوندی میان عبادت و علم پدید آورند.
این بنا در محدوده‌ی میدان بهارستان و در مجاورت ساختمان قدیمی مجلس شورای ملی واقع شده و از نظر تاریخی، یکی از مراکز تصمیم‌سازی فرهنگی و مذهبی ایران بوده است. مسجد دارای حیاط مرکزی بزرگ، گنبدی عظیم و ایوان‌هایی چهارطرفه است که در تناسب کامل با یکدیگر طراحی شده‌اند. در طول زمان، این بنا بارها مرمت و بازسازی شده تا اصالت معماری و تزئینات چشم‌نواز آن حفظ شود.
از نظر معماری، مسجد سپهسالار یکی از نخستین بناهایی است که از سبک‌های جدید و نوآورانه در طراحی بهره برده است. استفاده از آجرهای تراش‌خورده، کاشی‌های معرق، خطوط ثلث و نستعلیق در کتیبه‌ها و بهره‌گیری از نور طبیعی در فضاهای داخلی، نشان از نگاه هنرمندانه و علمی معماران آن دارد. گنبد فیروزه‌ای و هشت مناره بلند، ترکیبی از قدرت و زیبایی را در ساختار بیرونی بنا به نمایش گذاشته‌اند.
در سال‌های اخیر، طرح مرمت این مجموعه با رویکردی دقیق و علمی انجام گرفته است. در این مرمت، تمرکز بر بازسازی گچ‌بری‌ها، استحکام‌بخشی مناره‌ها و احیای کاشی‌های اصیل بوده است. تیم‌های مرمتی تلاش کرده‌اند تا ضمن حفظ اصالت تاریخی، کاربری‌های فرهنگی و آموزشی مجموعه را نیز احیا کنند. امروز بازدید از این مسجد نه فقط تجربه‌ای مذهبی بلکه سفری در دل تاریخ و هنر ایران است.
از نکات ارزشمند این بنا، هماهنگی بی‌نظیر میان سازه و تزئینات است. از محراب تا شبستان و حجره‌های مدرسه، همه با نظم و تقارن طراحی شده‌اند. گچ‌بری‌های ظریف، مقرنس‌های هنرمندانه و کتیبه‌هایی با آیات قرآن، روح معنویت را در فضا می‌پراکنند. مسجد و مدرسه سپهسالار، تصویری زنده از ایمان و ذوق ایرانی است که پس از گذشت بیش از یک قرن، همچنان الهام‌بخش معماران و هنرمندان است.