💠راز ایستادگی سنگ و ایمان در قلب سقز
✨ مقدمه:
مسجد دو مناره سقز، یکی از ماندگارترین یادگارهای دوران قاجار در کردستان است؛ بنایی که قرن‌هاست با شکوه معماری و روح معنوی خود، همچون نگینی در بافت تاریخی شهر می‌درخشد. این مسجد با دو منارۀ آجری زیبا، طاق‌ها و قوس‌های هنرمندانه‌اش، جلوه‌ای بی‌بدیل از تلفیق هنر ایرانی و باور اسلامی را به نمایش می‌گذارد. پروژه مرمت و احیای این اثر ارزشمند، تلاشی است برای زنده نگه داشتن اصالت و زیبایی بنایی که ستون‌های آن بر ایمان و فرهنگ استوار است. بازسازی مسجد دو مناره، تنها ترمیم یک سازه نیست؛ بلکه احیای بخشی از هویت و میراث مردمی است که تاریخ را در دل خود جا داده‌اند.
🏛️ توضیح کلی پروژه:
مرمت مسجد دو مناره سقز با هدف حفظ ساختار تاریخی و ارتقای ارزش‌های فرهنگی بنا انجام می‌شود. این پروژه شامل بررسی دقیق آسیب‌ها، شناسایی مصالح بومی، احیای تزئینات گچی و آجری، و بازسازی بخش‌هایی از مناره‌هاست که در طول زمان دچار فرسایش شده‌اند. در این طرح، توجه ویژه‌ای به حفظ تناسبات هندسی و جزئیات معماری اصیل مسجد شده تا روح تاریخی آن حفظ گردد. با اجرای دقیق طرح مرمتی، بنا نه تنها از خطر نابودی نجات می‌یابد، بلکه به یکی از جاذبه‌های شاخص گردشگری مذهبی منطقه تبدیل خواهد شد.
🏗️🕌 شناخت تاریخی و فرهنگی مسجد:
مسجد دو مناره سقز از جمله بناهای شاخص مذهبی دوره قاجار است که در مرکز بافت تاریخی شهر سقز قرار دارد. این مسجد در زمان خود نه تنها محل عبادت، بلکه مکانی برای گردهمایی‌های اجتماعی و فرهنگی مردم منطقه بوده است. مصالح به کار رفته در آن، از آجر پخته، سنگ و ملات ساروج تشکیل شده و شیوه ساخت آن نشان‌دهنده مهارت بالای استادکاران سنتی کردستان است. دو مناره بلند و ظریف مسجد، که از فاصله دور قابل مشاهده‌اند، نماد استقامت و ایمان مردم منطقه محسوب می‌شوند.
🧱 تحلیل کالبدی و سازه‌ای مسجد:
ساختار این مسجد بر پایه سیستم باربر آجری و طاق و گنبدهای ضربی بنا شده است. دیوارهای ضخیم مسجد، به‌صورت متقارن طراحی شده و از سیستم تاق‌بندی سنتی برای انتقال نیروهای فشاری به پایه‌ها استفاده شده است. در طرح مرمتی جدید، تحلیل پایداری مناره‌ها و بررسی ترک‌های ساختاری با روش‌های نوین انجام گرفته تا نقاط ضعف سازه‌ای شناسایی و به‌صورت اصولی ترمیم گردد. احیای بخش‌های تخریب‌شده با استفاده از آجر سنتی هم‌رنگ با مصالح قدیمی انجام می‌شود تا هماهنگی بصری و ساختاری حفظ شود.
🎨 تزئینات و عناصر معماری:
تزئینات گچی و آجرکاری‌های منظم، نقش اساسی در زیبایی بصری مسجد دارند. کاشی‌کاری‌های ساده اما ظریف، آیات قرآنی و نقوش اسلیمی بر طاق‌ها و محراب جلوه‌ای روحانی به فضا بخشیده‌اند. در بخش‌های آسیب‌دیده، هنرمندان بومی با بهره‌گیری از تکنیک‌های سنتی اقدام به بازسازی طرح‌های اصیل می‌کنند تا اصالت هنری مسجد حفظ گردد. نور طبیعی از روزنه‌های گنبد به شکلی کنترل‌شده وارد شبستان می‌شود و فضایی عرفانی و آرامش‌بخش ایجاد می‌کند.
🌿 اقلیم، مصالح و هماهنگی با محیط:
معماران قدیم سقز با آگاهی از شرایط اقلیمی منطقه، مسجد را با مصالح مقاوم در برابر رطوبت و سرما ساخته‌اند. ضخامت دیوارها، جهت‌گیری بنا نسبت به تابش خورشید، و سیستم تهویه طبیعی از جمله ویژگی‌هایی است که باعث پایداری بنا در طول قرن‌ها شده است. در فرآیند مرمت، این ویژگی‌ها با دقت حفظ شده و از مصالح طبیعی همچون سنگ و چوب محلی استفاده می‌شود تا هماهنگی بنا با بستر محیطی ادامه یابد.
📜 ارزش‌های فرهنگی و ضرورت مرمت:
مرمت مسجد دو مناره سقز تنها بازسازی یک سازه نیست؛ بلکه بازگرداندن بخشی از هویت فرهنگی مردم کردستان است. این مسجد همواره به‌عنوان نمادی از وحدت و همبستگی اجتماعی شناخته شده است. بازسازی علمی و اصولی آن، ضمن جلوگیری از تخریب‌های بیشتر، موجب افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت حفظ آثار تاریخی می‌شود و می‌تواند نقش مؤثری در رونق گردشگری فرهنگی منطقه ایفا کند.