🏛 عمارت نجف‌خان بهبهان؛ احیای شکوهی از دل تاریخ خوزستان
✨مقدمه:
در دل شهر تاریخی بهبهان، بنایی باشکوه از دوران قاجار سر برآورده که روایتگر اصالت، قدرت و هنر ایرانی است — عمارت نجف‌خان. این عمارت، یادگار روزگاری است که معماری ایران با شکوه، جزئی از زندگی روزمره مردم بود. پروژه مرمت عمارت نجف‌خان، سفری است از دل خاک و خشت به سوی روشنایی هویت ایرانی. هر دیوار آن، قصه‌ای از زندگی اشرافی، ذوق معماری و پیوند با اقلیم گرم خوزستان را بازگو می‌کند. با مرمت دقیق و علمی، این اثر ارزشمند بار دیگر جان گرفت تا نه تنها بخشی از تاریخ، بلکه نشانی از زیبایی جاودانه معماری بومی را زنده کند.
🏗
مرمت عمارت نجف‌خان بهبهان یکی از پروژه‌های مهم در زمینه حفاظت میراث فرهنگی استان خوزستان است. این عمارت تاریخی در بافت قدیمی شهر بهبهان و در میان خانه‌ها و گذرهای سنتی واقع شده است. هدف از مرمت این بنا، بازگرداندن استحکام سازه، حفظ تزئینات اصیل قاجاری، کنترل رطوبت و جلوگیری از فرسایش دیوارهای خشتی بود. مرمت‌گران با استفاده از مصالح بومی و روش‌های سنتی، اصالت تاریخی بنا را حفظ کرده و در عین حال امکانات فنی جدید را برای دوام بیشتر آن به کار بردند. این پروژه، الگویی در احیای بناهای تاریخی جنوب ایران محسوب می‌شود و ارزش فرهنگی و گردشگری بالایی دارد.
🌿 ۱. پیشینه و جایگاه تاریخی:
عمارت نجف‌خان در دوره قاجار ساخته شد و به عنوان یکی از مهم‌ترین خانه‌های اشرافی منطقه شناخته می‌شد. این بنا نه‌تنها محل سکونت خاندان نجف‌خان، بلکه مکانی برای دیدارهای رسمی و فرهنگی نیز بوده است. موقعیت جغرافیایی آن در بهبهان، با آب‌وهوایی گرم و خشک، معماران را وادار کرده تا با بهره‌گیری از تکنیک‌های هوشمندانه، فضایی خنک و پایدار پدید آورند.
🌤 ۲. معماری و سازمان فضایی:
این عمارت دارای دو حیاط اصلی اندرونی و بیرونی است که به وسیله هشتی و فضاهای مفصل به هم مرتبط‌اند. ایوان‌های مرتفع، ستون‌های گچی، طاق‌نماهای قوسی و پنجره‌های چوبی مشبک از شاخص‌ترین عناصر معماری آن هستند. ساختار کلی بنا بر اساس تقارن و هندسه سنتی ایرانی شکل گرفته است. معماران از مصالحی همچون خشت خام، آجر، گچ و چوب بهره برده‌اند تا سازه در برابر گرمای اقلیم مقاومت کند.
🏚 ۳. آسیب‌شناسی و عوامل تخریب:
در طول سالیان، این عمارت دچار فرسایش ناشی از رطوبت بالارونده، زلزله‌های محلی، تغییر کاربری و تخریب انسانی شده بود. از جمله آسیب‌های مهم می‌توان به پوسته‌شدن گچ‌کاری‌ها، نفوذ آب از کف، شوره‌زدگی دیوارها و تخریب ستون‌ها اشاره کرد. در مرحله نخست، عملیات مرمت اضطراری برای جلوگیری از ریزش دیوارها و تثبیت سازه اجرا شد.
🧱 ۴. روند علمی مرمت:
تیم مرمت در سه مرحله به بازسازی عمارت پرداخت:
مرحله اول، رفع خطر و تثبیت اجزای در معرض تخریب؛
مرحله دوم، مرمت استحفاظی با استفاده از ملات‌های سنتی و مصالح سازگار؛
مرحله سوم، مرمت کامل با بازسازی تزئینات گچبری و آجرکاری.
در بخش‌هایی که دیوارها دچار رطوبت بودند، سیستم زهکشی سنتی (نای‌کش) اجرا شد تا از بالا آمدن رطوبت جلوگیری شود.
🏡 ۵. باززنده‌سازی و احیای فرهنگی:
پس از مرمت کالبدی، عمارت نجف‌خان به عنوان یک فضای فرهنگی و گردشگری احیا شد. نورپردازی ظریف، احیای باغچه‌های داخلی و طراحی مسیرهای بازدید، روح تازه‌ای به فضا بخشید. این بنا اکنون به عنوان نمادی از میراث معماری بهبهان شناخته می‌شود و محلی برای آشنایی گردشگران با هنر اصیل جنوب ایران است.